شناخت تاريخچه و علل پيدايش شهر

شهرآبسرد از بهم پيوستن نقاط روستايي آبسرد، مرانك و تاسكين در سال 1376 بوجود آمده است. اين سه روستا داراي هسته هاي اوليه مجزا بوده كه هم اكنون نيز موجود هستند و عمدتاً براي سكونت مورد استفاده قرار مي گيرند. اين هسته ها داراي بافتي ارگانيك با دانه بندي متوسط و ريزدانه بوده و شبكه هاي دسترسي آنها پيچ در پيچ و تنگ و باريك مي باشد.

در بين روستاهاي سه گانه متشكله شهركنوني آبسرد، روستاي آبسرد از قدمت و وسعت بيشتري برخوردار است. هسته اوليه اين روستا در بيش از1100 سال پيش در نقطه اي نزديك روستاي اتابك فعلي شكل گرفته كه در حال حاضر نيز علائم و نشانه هايي از سكونت در آنجا مشاهده مي شود. علت اين استقرار، سهولت دسترسي به آب رودخانه و وجود زمينهاي مرغوب كشاورزي بوده است. برهمين اساس، روستا در حاشيه مسيلهاي خسروان و اتابك و كنار مظهر چشمه‌اي كه آب شرب و كشاورزي را به سهولت در اختيار ساكنان قرار مي داده، شكل گرفته است. امكان دسترسي به مراتع غني بخش شمالي و جنوبي از ديگر علل استقرار روستا در مكان موجود بوده است. به دليل سيل گيري مكان هسته اوليه شهر، جابجايي بعدي صورت گرفته و مردم به حدود200 متري مسجد جامع فعلي آبسرد انتقال يافته و با احداث يك قلعه وسيع در آن اسكان يافته اند. علت احداث قلعه مذكور، مسائل امنيتي بوده است.

شكل گيري هسته اوليه روستاهاي مرانك و تاسكين نيز به پيش از قرون 6 يا7 هجري بر مي‌گردد. ايجاد روستاهاي مزبور نيز ناشي از وجود اراضي زراعي مناسب و مظهر قناتي بوده كه در مركز روستاي مرانك ايجاد شده و آب شرب و كشاورزي ساكنان دو روستا را فراهم مي‌كرده است. از ديگر علل استقرار روستاهاي مزبور درمكان كنوني، دسترسي به مراتع غني واقع در ارتفاعات پيراموني بوده كه تعليف دام و توسعه دامداري سنتي را در كنار زراعت و باغداري فراهم مي‌كرده است.

با عنايت به موارد ذكرشده، عوامل اصلي شكل‌گيري هسته هاي اوليه شهرآبسرد را مي‌توان در موارد ذيل خلاصه نمود:

1- آب كافي براي كشاورزي و سهولت بهره برداري از آن در قالب استفاده مستقيم از رودخانه يا ايجاد قنات

2- وجود زمينهاي مرغوب زراعي و باغي

3- مراتع غني كه امكان فعاليت دامداري سنتي را دركنار زراعت و باغداري فراهم مي كرده است.

چگونگي توسعه شهر و روند رشد آن در ادوار گذشته 

همانگونه كه قبلاً گفته شد، شهرآبسرد تا سال1376 متشكل از سه روستاي آبسرد، مرانك و تاسكين بوده و در اين سال از تجميع اين سه روستا، به نقطه شهري تبديل شده است. براين اساس، بررسي روند رشد شهر در دوره‌هاي گذشته بايد مبتني بر شناخت نحوه رشد و گسترش روستاهاي متشكله آن صورت گيرد.

بررسي‌هاي انجام شده نشان‌دهنده آن است كه هسته سكونتي اوليه روستاي آبسرد- به عنوان قديمي‌ترين و پرجمعيت‌ترين روستاهاي متشكله شهر- در اطراف مسجد جامع كنوني و در مظهر قناتي كه حدود300 متر بالاتر از مسجد مزبور احداث شده بود1، شكل گرفته است. اين هسته به مرور زمان در جهات مختلف بويژه در سمت شمال و شمال شرق گسترش يافته است. يكي از علل اصلي توسعه هسته مزبور در سالهاي اوليه آن، وارد شدن گروهي از مهاجران در حدود100-80 سال پيش به اين آبادي بوده است. اين گروه در جنوب امامزاده كنوني اسكان يافته بودند و براي تأمين امنيت خود اقدام به احداث قلعه‌اي كرده‌اند كه به قلعه كهنه معروف است. اين بافت كه ساختاري ارگانيك دارد، كماكان باقي مانده و جزيي ازبافت قديمي، فرسوده و مسئله‌دار شهر به شمار مي‌رود.

هسته اوليه روستاي مرانك كه در پيرامون قنات شكل گرفته بود نيز تا دوران معاصر توسعه كمي داشته است. اين توسعه تا سال1357 به آرامي صورت گرفته و اساساً از ساختاري ارگانيك برخوردار است. هسته اوليه روستاي        تاسكين هم در پيرامون مسجد تاسكين شكل گرفته و تا پيروزي انقلاب اسلامي گسترش محدودي داشته و بيشترين توسعه آن به سمت شمال و در طرفين خيابان ارتباطي تاسكين- مرانك(خيابان مسيل) صورت گرفته است.

توسعه اصلي بافت محله آبسرد مربوط به يك سال قبل از انقلاب اسلامي(سال1356) بوده كه توسعه‌اي معادل دو برابر بخش قديمي در قالب يك شهرك جديد واقع در قسمت شمال شرقي و شمال هسته اوليه، با سطحي برابر با 22 هكتار شكل مي‌گيرد. در اين سال، در محدوده مزبور به هر يك از ساكنين ذكور آبسرد كه سن آنها بالاتر از15 سال بوده، قطعه زميني داده شده تا به احداث واحد مسكوني بپردازند كه اين امر باعث گسترش بيش از پيش محله موردنظر شده است. از ديگر عوامل مهم و مؤثر در توسعه كالبدي محله آبسرد، وجود اراضي مسطح در اطراف روستا بوده كه به مرور به قطعات مسكوني تفكيك شده و به زير ساخت وساز رفته‌اند.

محلات تاسكين و مرانك در مقايسه با محله آبسرد در دوره پس از پيروزي انقلاب اسلامي توسعه زيادي نيافته‌اند اما در مقايسه با دوران قبل، از توسعه قابل توجهي برخوردار شده‌اند. توسعه محله مرانك عمدتاً به سمت شمال در اراضي زراعي در حاشيه محورهاي منتهي به آبسرد بويژه خيابان اصلي مرانك- آبسرد انجام شده است. گسترش كالبدي محله تاسكين نيز همانند محله مرانك عمدتاً به سمت شمال و در امتداد و طرفين خيابان تاسكين- مرانك(خيابان مسيل) صورت گرفته است.

توسعه‌هاي كالبدي سه روستاي آبسرد، مرانك و تاسكين در دوره75-1357 باعث افزايش جمعيت و پيوستگي بافت روستاهاي مزبور شده كه اين امر در نهايت باعث تبديل آنها به نقطه شهري در سال1375 شده است.