تاریخچه
شکل گیری شهرداری ها
در اواخر قرن سوم (هـ . ق)
به منظور انجام و اداره امور شهري دايره احتسابيه با دو شعبه احتساب و تنظيف تشكيل
شد، اما سازمان شهرداري با مفهوم امروزي از زمان تشكيل حكومت مشروطه (دوران قاجار)
با تصويب قانون بلديه مصوب 20 ربيع الثاني 1325 هـ . ق (1286 ش) پا به عرصه وجود
نهاد. اين قانون در 5 فصل و 108 ماده تنظيم و تصويب شده بود كه در فصل چهارم،
چگونگي سازمان بلديه، تقسيم كار، وظايف و حدود اختيارات اعضاي انجمن و واحدهاي
سازماني تابعه، نحوه اعمال نظارت و مداخله حاكم را در امور بلديه تعيين نموده بود
و در ماده 93 آن بر لزوم و وجود شخصي به عنوان كلانتر (شهردار)، كه اداره امور
بلديه را به عهده بگيرد اشاره شده است.
با نسخ قانون مذكور در سال
1309 هـ . ش قانون ديگري با ضوابط جديد و متناسب با افزايش اعتبارات و امكانات
مالي شهرداري ها تصويب شد و وزارت كشور، سرپرستي ادارات بلديه را بر عهده گرفت. و
در سال 1312 هـ . ش وزارت كشور براي اينكه اصلاحات شهري به خوبي انجام شود و كليه
امور فني و شهرسازي شهرها زيرنظر مهندسين مجرب و با برنامه صحيح انجام گيرد با
تقديم لايحه اي به مجلس شوراي ملي موجبات تشكيل اداره كل فني را در وزارتخانه فراهم
نمود و بعد از سال 1320 هـ . ش اداره مزبور به اداره كل امور شهرداريها تبديل
گرديد. سپس بر اساس قانون 1328 (هـ . ش) با اعطاي اختياراتي به انجمن شهر، از نظر
سياسي و اجتماعي تحولاتي در وضع شهرها بوجود آمد.
به دنبال گسترش شهرها و
افزايش جمعيت و به تبع آن تنوع نيازها و احتياجات شهروندان، وظايف و فعاليت
شهرداريها نيز تنوع و گسترش بيشتري يافت، به گونه اي كه امروزه از شهرداريها به
عنوان بزرگترين و متنوع ترين سازمان خدماتي شهري نام مي برند. شايان ذكر است
نخستين شهرداري در ايران در سال 1286 (هـ . ش) در تهران تأسيس گرديده و در مجموع
تا پيش از انقلاب اسلامي تعداد 453 شهرداري در كشور تأسيس گرديد كه بيشترين تعداد
شهرداري، در استانهاي اصفهان و مازندران (هر كدام 46 شهرداري) و كمترين تعداد
شهرداري در استان كهكيلويه و بوير احمد (4 شهرداري) وجود داشت و در حال حاضر 700
شهرداري در كشور فعال هستند.
شهرداري از نظر لغوي از دو
كلمه «شهر» و «داري» تشكيل گرديده كه «داري» به معني اداره و مديريت و «شهر» پس از
1362 به جايي كه داراي شهرداري باشد اطلاق مي گرديد. بنابراين از نظر لغوي شهرداري
را مي توان سازمان اداره شهر دانست و در اصطلاح، شهرداري به واحدي گفته مي شود كه
به منظور اداره امور محلي و ارائه خدمات عمومي موردنياز شهروندان در يك مركز
جمعيتي با خصايص شهري تشكيل مي شود.
شهرداري ها بر اساس مديريت
شهري، ارائه خدمات و رفع نيازمنديهاي شهروندان تشكيل شده اند و از آنجا كه
شهروندان و ساكنان هر محل بيش از سايرين، امكان تشخيص و درك نيازها، امكانات و
احتياجات آن شهر يا محل را دارند، لذا مي بايست با مشاركت يكديگر و با انتخاب فرد
يا افرادي كه مسئوليت رفع اين نيازها را بر عهده مي گيرد به تأسيس شهرداري اقدام
نمايند .